Bedrijven en organisaties gaan gebukt onder ‘spreadsheet-management’: we zijn veel te veel bezig met beheersen, controleren en groeicijfers. Dat gaat ten koste van de professionele autonomie van de medewerker en dat moet anders.
Het was een gevoel dat Mikkel Hofstee, CEO van vitaliteitsbedrijf Lifeguard, al langer bekroop. ‘Mensen komen bij ons als het echt niet meer gaat op hun werk. Wij lappen ze op en leren ze over gezondheid, mentaal welzijn en preventie. Dan gaan ze weer terug de arena van hun organisatie in, en binnen de kortste keren zakken ze weer door hun hoeven. Het werd duidelijk dat er iets structureel niet in orde is met de manier waarop we werk organiseren in Nederland.’
Toen kwam de coronacrisis en Hofstee merkte dat er onder de bedrijven in zijn netwerk behoefte was om van elkaar te leren hoe ze omgaan met thuiswerkende medewerkers. Hij organiseerde onder de noemer Future of Work een soort rondetafelbijeenkomst voor HR-directeuren van bedrijven als Achmea, VodafoneZiggo, Rabobank, TNO, UWV, het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en vele andere. ‘Op een mooi plekje aan het water, even weg uit de dagelijkse drukte, concludeerden we dat het helemaal niet nodig is om thuiswerken enorm te reguleren en controleren. De productiviteit van thuiswerkers gaat vaak zelfs omhoog. Toch is controle bij veel bedrijven wel de eerste reactie.’
Dat was in 2020, in 2021 volgende een tweede Future of Work-sessie, waarbij naast HR-directeuren ook CFO’s van prominente bedrijven aanschoven. Op deze sessie kreeg het monster, dat alom herkend werd door de deelnemers, zijn naam: spreadsheet-management.
‘Spreadsheet-management’: de grote verliezer is de medewerker
‘Spreadsheet-management vind je bij bedrijven en organisaties die alles willen registreren, meten, administreren en vangen in protocollen en regels’, licht Hofstee toe. ‘Met als doel: controle en beheersing. Die klacht wordt breed geuit door bijvoorbeeld zorgverleners en scholen. Daarnaast gebruikten we de term voor een overmatige nadruk op winst maken, groeicijfers en dagkoersen. Voor bedrijven die niet nadenken over hun bestaansrecht en hun rol in het grotere verband van de samenleving.’
De grote verliezer is de medewerker. ‘Al die regeldruk en beheersdrang gaan ten koste van de professionele autonomie. De druk wordt enorm, met klachten en uitval als gevolg. Mensen raken afgestompt, komen in de survivalmodus terecht en zijn alleen nog reactief, niet creatief. Terwijl medewerkers over het algemeen prima in staat zijn zelfstandig en zonder controle hun werk uit te voeren.’
Waar komt die meet-fetisj vandaan? ‘We willen graag alles kunnen voorspellen en risico’s beheersen. Data-driven, efficiency, winst maken: dat is natuurlijk allemaal belangrijk. Maar we hebben er inmiddels een achtbaan van gemaakt waar we geen grip meer op krijgen. Het is meten om het meten geworden, we staan niet meer stil bij de vraag waarom bedrijven er eigenlijk zijn en wat medewerkers eigenlijk willen. Ze komen met een masker op naar hun werk, doen wat ze moeten doen, maar ze spelen een rol van negen tot vijf. Het heeft nog maar weinig te maken met hun intrinsieke motivatie en talenten.’
Erkenning is een voorwaarde om je goed te voelen
De conclusie van de deelnemers aan de Future of Work-bijeenkomsten is dat de mens weer centraal moet komen te staan bij bedrijven. Aandacht voor de mens is een vast onderdeel geworden van de vitaliteitsprogramma’s van Lifeguard, die zich richten op het niveau van individuele medewerkers, teams, leidinggevenden en de hele organisatie. Hofstee: ‘Vertrouwen geven boven controle eisen. Medewerkers in staat stellen te werken aan hun professionele groei en zelfontplooiing, in plaats van ze tot een radertje in een systeem te maken. Ze moeten het gevoel hebben dat ze erbij horen en dat hun werk van belang is. Maar hoe vaak gaat het niet zo dat een zieke medewerker niet eens gebeld wordt, niet eens gemist wordt?’
Uiteindelijk gaat het om de erkenning van mensen, de meest fundamentele vorm van waardering die er is, stelt Hofstee. ‘Erkenning heeft te maken met het hormoon serotonine, en dat ontstaat in de interactie met anderen. Erkenning is op die manier een voorwaarde om je goed te voelen, en alleen als je je goed voelt heb je de meeste meerwaarde voor een bedrijf.’
Wie is Mikkel Hofstee?
Mikkel Hofstee (1969) is CEO van vitaliteitsorganisatie Lifeguard in Utrecht. Hij studeerde Bestuurskunde aan de Rijksuniversiteit Leiden en werkte als research analyst in het internationale kantorennet van ABN AMRO. Hij is auteur van het boek Oermens 2.1, over de spanning tussen de ‘holbewoner in onszelf’ en de moderne manier van leven. Recent organiseerde hij onder de naam Ken U Zelf een online collegereeks met prominenten uit de wetenschap over de zelfkennis van de menselijke soort. Whitepapers van de Future of Work-bijeenkomsten zijn hier te downloaden.
Wat als bedrijven de mens niet centraal stellen en volharden in spreadsheet-management? Die gaan in ieder geval de ‘war for talent’ verliezen, want werknemers eisen steeds meer van hun werkgevers: zinvol werk, bijvoorbeeld. Lees er over in het volgende deel van dit tweeluik.
