Ziekteverzuim in Nederland neemt schrikbarend toe

Het ziekteverzuim onder medewerkers is hoger dan ooit, zo blijkt uit diverse onderzoeken. Corona is een belangrijke oorzaak, maar ook werkdruk. Wat is er aan de hand, en wat kunnen we eraan doen?

De cijfers over heel 2022 zijn nog niet verwerkt, maar het zit er dik in dat het verzuimcijfer voor dat jaar boven de 5 procent gaat uitkomen. Nationale-Nederlanden spreekt die verwachting uit in haar trendrapport Ziekteverzuim & Arbeidsongeschiktheid. Er waren vorig jaar meer ziekmeldingen dan in 2019, 2020 en 2021. Ook zijn mensen in 2022 langer ziek dan in voorgaande jaren.

In het derde kwartaal van 2022 werd die 5 procent al aangetikt, meldt het CBS. Eerder vorig jaar berichtte het CBS dat het ziekteverzuim in het eerste kwartaal van 2022 maar liefst 6,3 procent was. Dat is het hoogste percentage dat CBS ooit heeft gemeten.

Het verzuim was het hoogste in de zorg, maar ook in het onderwijs en de industrie is er meer verzuim dan het landelijk gemiddelde. Ook de bedrijfsgrootte speelt een rol: bij grote bedrijven is het verzuim altijd hoger dan bij kleine bedrijven. De totale kosten van ziekteverzuim voor de economie zullen naar verwachting meer dan 18 miljard euro bedragen.

Oorzaken ziekteverzuim

Een van de belangrijkste oorzaken van ziekteverzuim was de afgelopen jaren uiteraard het coronavirus. Volgens het trendrapport van Nationale-Nederlanden nam het aantal ziekmeldingen door corona vanaf april 2022 weer af. Griep en verkoudheid zijn momenteel de meest voorkomende oorzaken van verzuim. Daarin heeft corona nog een indirect effect: mensen melden zich sneller ziek als ze alleen maar verkouden zijn. Het wordt tegenwoordig minder geaccepteerd om verkouden op het werk te verschijnen, meldde de ArboUnie vorig jaar.

Een andere zwaarwegende factor is werkdruk, die kan leiden tot psychische klachten zoals overspannenheid en burn-out. Volgens het rapport is verzuimduur bij dit soort klachten altijd een stuk langer. Vorig jaar rapporteerde CBS ook al dat werknemers die zich vanwege de werkdruk ziek hebben gemeld, ruim twee keer langer afwezig bleven dan de gemiddelde verzuimduur (een uitkomst van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van het CBS en TNO, gebaseerd op cijfers uit 2021). Verzuim door een te hoge werkdruk komt vooral voor in het onderwijs, gevolgd door de ICT-sector, creatieve beroepen en de zorg. De werkdruk wordt uiteraard alleen maar hoger nu er in zoveel sectoren grote personeelstekorten zijn.

Thuiswerken

Een opvallende uitkomst in het trendrapport is dat het aandeel psychisch verzuim in het eerste kwartaal van 2020, na de opkomst van corona, juist daalde. Wellicht komt dit door het thuiswerken, wat meer flexibiliteit en minder reistijd oplevert. Ook ervaringen die worden gedeeld op de website van Sparkler lijken daarmee te stroken: minder ziekteverzuim door thuiswerken. Toch moeten we niet te vroeg juichen. Thuiswerken kan ook juist stress opleveren. Dit komt door een gebrek aan structuur, gevoelens van eenzaamheid en medewerkers die zich niet meer aangehaakt voelen bij hun organisatie. Volgens ArboNed is psychisch verzuim sinds einde 2020 alweer aan het stijgen.

Oplossingen

Wat is er dan wel te doen aan de stijging van ziekteverzuim? Er is niet één oplossing, maar aandacht voor werkdruk en de balans werk-privé helpt wel. Er is wel veel werk aan de winkel, aangezien ook blijkt dat veel werkgevers niet bekend zijn met wettelijke preventiemaatregelen zoals een risico-inventarisatie en evaluatie of periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek.

Dat roept de vraag op in hoeverre waardering een rol kan spelen in het terugdringen van ziekteverzuim. Dat medewerkers van bedrijven die gestructureerd aandacht hebben voor waardering meer tevreden en betrokken zijn, is bekend. Maar zorgt dit ook voor minder ziekmeldingen?